fbpx
Recreación do castelo da Picoña, no Couto Mixto / recreación de Alexander de los Ríos Conde e Duarte de Armas

O castelo que controlaba a república independente do Couto Mixto

Tempo de lectura: 3 min.

Alexander de los Ríos Conde, historiador

Nun emprazamento estratéxico, a cima de promontorio rochoso de 932 metros de altura coñecido como Outeiro da Picoña (a medio camiño entre Randín e Vilar, concello de Calvos de Randín), atopábase un antigo castelo que estivo en poder de Portugal. Desde alí dominaba a súa Terra, que incluía o Couto Mixto, a localidade de Tourem e o ‘Camiño Privilexiado’ (neutral) que os unía.

Segundo Soares de Azebedo, mandouno construír Alfonso III de León (866-910), o cal lle deu foro, acreditado por un privilexio confirmado polo monarca portugués D. Denís en 1287 . En 1187 Sancho I de Portugal outorgáralle carta foral a San Paio de Picoña, con categoría de vila, esta data postúlase como a da súa posible construción ou reconstrución.

A fortaleza foi arrasada polos casteláns cara a 1388, pero Juan I de Portugal reconstrúea e, pouco despois, dóaa ao seu fillo natural D. Alfonso, futuro Duque de Bragança. En 1482 son confiscados todos os bens do Ducado, a partir dese momento gobernarano comendatarios, que serían os seus alcaides maiores. Será destruída novamente no marco da Guerra de Secesión Portuguesa, quedando totalmente arruinada en 1650; os alcaides maiores nomeados posteriormente só terán o cargo como título honorífico e para gozar das súas rendas.

Plano do Castelo da Picoña, no Couto Mixto / Duarte de Armas

Abandonado xa no XVIII

O oidor da Comarca, visitou o seu emprazamento en 1788 e dixo que alí non había máis vestixio que ‘um poço con degraus’, é dicir, un pozo con chanzos. En 1864, en virtude ao Tratado de Lisboa, o Couto Mixto e Termo de Picoña pasan a mans españolas.

Sabemos como era a fortaleza grazas a un documento que mandou confeccionar o rei D. Manuel I de Portugal ao escudeiro e debuxante Duarte de Armas cara a 1509, o ‘Livro dás fortalezas’. Nel aparecen os debuxos de 56 castelos portugueses, xunto ao deseño das súas plantas; é unha auténtica rareza naquela época e unha xoia bibliográfica.

A torre de homenaxe, que puido substituír a outra distinta a finais do século XIV, era pentagonal, situábase no centro da fortificación e tiña a entrada na súa segunda planta, á que se accedía por unha ponte de madeira apoiado nunha roca da montaña.

Territorio do Couto Mixto

O castelo desapareceu fai máis de tres séculos, pero aínda pervive na memoria popular a través da tradición oral, como demostra a seguinte lenda recollida en Rubiás, localidade que pertencía ao Couto Mixto:

Aí, vindo de Randín para aquí, hai un montiño ao que lle chaman A Picoña, onde houbo un castelo. Nese lugar era onde dicía a xente que estivera exiliado ou rei que había aquí, ou ou xefe. Que enriba, mesmo non alto, hai coma se fose unha pía ou bañeira feita na pedra, dá que contan que era onde lavábase ou rei”.

 

Para saber máis:

http://fortalezas.org/?ct=fortaleza&id_fortaleza=1215&muda_idioma=ES

RODRÍGUEZ CRUZ, José (2006). “O Couto Mixto: Lendas de tradición oral”, en Lethes: Cadernos Culturais do Limia, nº. 7

SOÁRES DE ACEVEDO, Augusto: Portugal antigo e moderno: Diccionario Geográphico, Estatístico, Chorográfico, Heráldico, Archeológico, Histórico, Biográphico e Etymológico de todas as cidades, villas e freguezías de Portugal, Vol.7, Lisboa, 1876.

 

Publicado en vialethes.es

Pode que che interese...