fbpx
Vicente Risco tras unha das saús escursións / fondo histórico

Foron os tradicionalistas galegos racistas, antisionistas e socialnacionalistas?

Tempo de lectura: 6 min.

O avogado canbadés Álvaro Rodríguez Núñez, que xa ten realizado varios estudos sobre a Guerra Civil e o Franquismo en Galicia, aborda en “Tradicionalismo, galeguismo e II República” o papel que tiveron os galeguistas tradicionalistas durante os anos 30, a Guerra Civil e o inicio do Franquismo. Así o reflexa neste artigo:

A insurrección militar e civil de 1936 contra o governo da Fronte Popular, non contra a Republica, dado que destacados militares insurrectos eran republicanos, e grupos políticos como Falange Española de las JONS tamén eran republicanos e antimonárquicos, pódese enmarcar dentro do concepto político catonismo elaborado polo sociólogo norteamericano Barrington Moore, ou tradicionalismo ideolóxico do sociólogo Gino Germani. Un conflito entre a visión anticomunista e a comunista dos anos 30 do século XX.

Así, as clases ou grupos sociais dominantes que están en proceso de desprazamento do poder económico e político, como na España da II República que podían ser desprazadas por forzas revolucionarias marxistas ou anarquistas, crean unha retórica para xustificar a súa orde social, (en decadencia e ameazado polo movemento comunista marxista ou comunista libertario), que manteña a súa posición de detentadores do poder. Esa retórica ou discurso político catonista, oponse ao cambio social que se está producindo, en especial aos revolucionarios de esquerdas. Por iso a dereita galeguista apoiou, do mesmo xeito que a dereita española, ao bando do xeneral Franco. Este discurso catonista foi un compoñente importante do pensamento reaccionario do século XX, así como do movemento fascismo europeo, aínda que este último ten elementos vangardas que para certos autores levan a clasificar ao fascismo como unha terceira vía política.

Os símbolos básicos do catonismo son a súa presunta moralidade, como envoltorio de rexeneración, con total ausencia dunha análise real da situación social na que eles son os favorecidos. Esa presunta moralidade só pretende conservar o seu dominio social, económico e político, o seu modo de vida, valida no pasado, pero en decadencia no presente. De aí as súas deformacións románticas dos tempos afastados.

Proceden á elaboración de termos onde o orgánico, a unión ao chan, e a idealización da vida rural, fronte á dexenerada vida das cidades, pasan a ser peza básica do seu ideario. A relixión tradicional, ou integrista, no caso de España, o catolicismo, imponse e revitaliza. Esta característica é moi destacable no pensamento do líder teórico ata os anos 30 do galeguismo, Vicente Risco así como no tradicionalismo hispánico.

VI Asemblea Nacionalista en Monforte de Lemos, en 1922, cos membros das Irmandades da Fala / galipedia

Con todo iso, preténdese manter a obediencia ás clases dominantes e de aí as súas consignas de Obediencia, orde, e xerarquía. Fronte á decadencia que supón a modernidade e a realidade, revitalízase o folclore, o pobo tradicional, feliz na súa unión nun todo orgánico, ordenado, e jerarquizado. A Monarquía tradicional, tradición, catolicismo, idade media, cruzadas, imperio?, son consígnalas que o catonismo hispánico enxalzará. Os Reis Católicos e O Cid, como representantes do esplendor perdido.

O catonismo tamén realiza nun principio, unha condena do capital, do comercio, ou do cosmopolitismo. Cúlpase dos males da sociedade aos ricos ou banqueiros, para con iso canalizar o descontento dos campesiños, traballadores ou clases baixas. Créase unha mitoloxía onde o Xefe, o Condutor, o Rey, ou o Caudillo no caso que nos ocupa, é o árbitro que pode equilibrar as relacións sociais.

A democracia liberal, ou de masas, en canto sistema político é atacada e rexeitada por maligna. Procédese a un rearmamento dos conceptos de autoridade lexítima, baseada na tradición, na monarquía, pero non, como xa indicamos, no capital económico ou no sufraxio electoral. Óptase por conceptos como democracia orgánica, corporativa, representación dos corpos sociais intermedios, onde a xerarquía e a obediencia aos dirixentes naturais é incuestionable. Por todo iso, pode encadrarse no concepto catonista a reacción tradicionalista do galeguismo conservador así como do tradicionalismo hispánico, e ser inserido dentro do concepto de tradicionalismo ideolóxico do sociólogo Gino Germani.

Fusilamento durante a Guerra Civil Española

Así, a elite tradicional económica, política e social dominante nunha sociedade preindustrial, en plena evolución social e económica, cos novos actores sociais como o proletariado revolucionario ou a pequena burguesía, só aceptan os cambios específicos na técnica económica, a industrialización, etc, pero pretender manter o seu dominio político, social e cultural. Neste esquema conceptual, e tras o seu triunfo, son as mesmas elites tradicionais as que dirixen o proceso modernizador económico. Pero despois de que grupo privilexiado dominante, son plenamente reaccionarios ás demais transformacións sociais e políticas. Desta forma, a tradición defendida por estes grupos é entendida como unha ideoloxía. A tradición é utilizada no sentido de lexitimación ideolóxica na loita política, fronte ás ideoloxías progresistas, marxista ou anarquistas que se lle opoñen. Por todo iso, e atendendo ao indicado anteriormente, a guerra de 1936-1939 foi unha guerra onde o comunismo e o anticomunismo eran as forzas antagónicas.

As investigacións sobre o nacionalismo galego ou galeguismo, temas de gran estudo e reflexión politológica e historiográfica, adoecen dunha hemiplexia, dado que a natureza orixinal tradicionalista e catonista do galeguismo, e a súa influencia nos seus grandes teóricos, é silenciada. Só se divulga a obra de autores afíns á Fronte Popular e antifranquistas, e mesmo se silencian os pasados daqueles que no 36 apoiaron ao bando franquista e que avanzados os anos, na Europa dos anos 60 optaron por pasarse ao antifranquismo.

Esta obra está proposta para clarificar as orixes do galeguismo, a súa natureza política, e as causas do apoio do sector galeguista conservador ao bando nacional na última guerra civil española. E por iso non se estuda o pensamento do sector esquerdista do galeguismo e os motivos da súa integración na Fronte Popular de 1936.

Retrato de Vicente Risco / vigoenfotos.com

Vicente Risco

Nestas páxinas falará o máximo líder do nacionalismo galego ata a chegada da II Republica, Vicente Risco, onde nos explicará e argumentará os motivos que o levaron a proceder á lexitimación da insurrección do xeneral Francisco Franco contra o goberno da Fronte Popular, (e non contra a II República). Afín ao Nacional Socialismo, antisemita, antimarxista, e iso antes de 1936, foi o director intelectual da revista Nós, conseguindo impulsar a literatura galega, a lingua galega e outras áreas da cultura, a un prestixio do que carecera ata a data.

Procédese ao estudo da natureza política da guerra de 1936-1939, a visión e posicionamento das potencias europeas sobre a cuestión e a súa perspectiva sobre o fascismo europeo, en España marxinal. Cuestión destacada é, e á que se lle dedica especial dedicación, o apoio da Igrexa católica aos sublevados, no denominado no seu día pola Santa Sede como Cruzada, e iso porque, de non analizar ese elemento político, toda investigación do período republicano 1931-1936 está condenado ao fracaso intelectual. O catolicismo era un elemento esencial no bando franquista, e o anticatolicismo o era no bando oposto.

Pódese considerar que moitos estudos sobre o galeguismo, ou sobre a Xeración Nos e a Segunda República, non introducen os anteriores elementos, que fai xurdir a sensación de incomprensión do período máis intenso intelectualmente da sociedade galega do século XX. Por iso procédese a unha introdución ao pensamento tradicionalista hispánico, do carlismo e do catolicismo da época, substrato sobre o que floreceu o galeguismo da Xeración Nos. E o certo é que eses elementos da natureza do pensamento galeguista, non son analizados na actualidade. Tal vez por iso xorden polémicas como o dedicarlle o día das letras galegas de 2015 a Filgueira Valverde, un dos fundadores do Partido Galeguista. O ser dirixente franquista, a pesar o seu labor na promoción e defensa da cultura galega, e de ser un dirixente do Partido Galeguista, parece que se impón aos seus méritos intelectuais. Por iso procédese a analizar os motivos que levaron á dereita gallegista a dar o seu apoio ao bando franquista, e o estudo do tradicionalismo e do papel do catolicismo parécenos indispensable para discernir o acontecido nese momento histórico.

O ensaio está estruturado en sete capítulos onde se van introducindo os elementos configuradores do que foi o galeguismo conservador, e o último capítulo, e a modo de conclusión, é o dedicado á natureza política da Xeración Nos. Nos mesmos, con equidistancia, realízanse afirmacións que tal vez, á vista da realidade do pensamento imperante, e único, considérense conflitivas ou problemáticas. Pero debe saber o lector que a presente obra realízase sen cesións á moda. A modo de exemplo sobre onde levan as modas, convén lembrar que no seu día Léon Blum foi tachado de social fascista.

 

Pode que che interese...