Buscando á Raíña Lupa no sagrado Monte Pindo
Dedicamos a última entrada deste blogue a estudar a relación existente entre a Raíña Lupa e a Vella, chegando á conclusión de que a primeira non é senón a versión culta e cristianizada da segunda. Esta idea conduciunos a pensar que a Moura ben puido ser unha deusa primordial para os galegos, a cal precisaba ser sometida e dominada polo Apóstolo Santiago no proceso de cristianización da nosa terra.
Así as cousas, tras ter acadado a íntima convicción da existencia dunha relixión precristiá en Galicia na cal a Moura xogaba un papel destacado, chegou o momento de pasar do pensamento á acción, dos libros ó terreo, e ir na procura deses lugares nos que a Deusa –baixo a aparencia da Raíña Lupa, a Vella ou a Moura– deixou a súa pegada.
Como en escasas ocasións acontece, os planetas aliñáronse no noso favor e presentóusenos a oportunidade de coñecer de primeira man as xeografías míticas da nosa terra. Explorar aqueles espazos con trazas de auténticos lugares sagrados precristiás para sentir a súa forza, o seu magnetismo e, facendo un exercicio de empatía, tratar de captar as emocións que embargaban ós nosos antigos cando acudían a eles con toda a súa fe e devoción. Unha oportunidade para non perder.
E o primeiro destino deste salto ó terreo non podía ser outro que o sagrado Monte Pindo, o chamado Olimpo Celta, lugar vinculado tamén ó mito da Raíña Lupa. A compañía conformábana un grupiño de apaixonados da nosa mitoloxía, algúns deles bos amigos cos que tiven o pracer de colaborar no libro “Achegas ao Patrimonio Inmaterial Galego”, editado pola Sociedade Antropolóxica Galega (SAGA). Precisamente, o seu presidente foi o noso guía de excepción, experto coñecedor da mitoloxía galega, das crenzas, os ritos e as xeografías sagradas desta nosa máxica terra, profesor e amigo, o antropólogo Rafael Quintía.
Comezamos a subida nun día de vaga de calor, levando enriba o imprescindible para sobrevivir durante dous días na montaña, unhas condicións que –dentro do posible nestes tempos de abundancia e tecnoloxía– nos brindaban a oportunidade de achegarnos á experiencia dos nosos devanceiros nun mundo moito máis duro que o actual. Conforme avanzábamos polo rochoso camiño, tivemos o primeiro recordatorio de que estabamos nun lugar sagrado, nunha vía de peregrinación pagán que precisou ser cristianizada, esculpindo unha cruz nun penedo de curiosa forma que parecía querer imitar a propia montaña.
Dende alí observamos o pico de Penafiel, lugar ó que non accederemos desta vez pero que segue a falarnos dos antigos cultos, pois atopouse alí unha inscrición latina na que se excomungaba o castelo que alí puidese existir. Coroado de pías naturais, apuntouse a posibilidade de que algunha delas non o fose ou mesmo de que se tratase dunha das camas da fertilidade que o Pai Sarmiento comentou que había no lugar. Escribiu tamén no seu “Viaje a Galicia” que a herba no Pindo medraba moito da noite á mañá e que a xente acudía a el para recoller herbas medicinais pola especial potencia dos seus poderes.
Seguindo co dificultoso ascenso, imos gañando metros e chegamos ó Campo da Moa de Riba, onde se realizaba un curioso rito para os enfermos ós que os médicos non daban remedio. O paciente deitábase no chan e debuxábase nel a súa silueta. Despois, o lugar onde estivera o seu corpo baleirábase de terra estendéndose esta sobre unha laxe. Cando a terra retirada secaba, a enfermidade desaparecía.
Volvemos atopar no camiño –chantada no medio e medio deste– outra pedra curiosa, desta vez adobiada con coviñas, formacións a miúdo asociadas a ritos, crenzas ou lendas.
Chegamos agora a un dos lugares más especiais do Pindo, aquel onde se situaba a antiga capela que cristianizaba o lugar. Atopábase a carón dunha pena rachada da que nace auga e diante da chamada Cova dos Mouros.
Non semella casual atopar estas formacións nun lugar cristianizado, pois abondosos son os exemplos de templos católicos situados xunto a un nacemento natural de auga ou unha cova. Pouco se sabe desta capela, nin sequera a súa advocación, mais alá de que un documento do ano 830 fala dunha construción relixiosa no Monte Pindo. Hoxe, tan só quedan os entullos de pedra, mais entre eles agárdanos unha sorpresa: unha pedra inscrita con estrañas letras e unha cruz potenzada. Todo apunta a que se trata da mesma que dende a Asociación Monte Pindo Parque Natural sinalan como posible inscrición fundacional da capela, ou quizais dunha remodelación posterior.
Inscricion con xiz da Ermida do Monte Pindo https://quepasanacosta.gal/recuperando-a-historia-da-ermida-do-monte-pindo/
Porén, o máis significativo desta capela é o propio feito de que tivese existido. Como dicimos, o acceso ó lugar é canso e dificultoso, camiñando entre rochas, penedos e regatos; o que converte a situación da ermida en pouco ideal. Este feito, xunto á coincidencia do templo cunha cova dos mouros e unha fonte que nace nunha fenda dun penedo, non nos han deixar dúbidas de que se trata dunha cristianización dun lugar de culto anterior. Xusto o que estabamos a buscar.
Cos ánimos enchidos polos descubrimentos feitos ata o de agora, emprendemos o tramo final para acadar o alto da Moa. Lugar espectacular onde os haxa, difícil de describir con palabras. Trátase dunha paisaxe fóra do común, moi distinta a todo aquilo que os nosos ollos están acostumados a contemplar. Coroa a cima unha enorme laxe inzada de numerosas e grandes pías que, como apunta a compañeira Ana Durán, semellan unha paisaxe lunar. Enfronte, a inmensidade do mar.
O feito de que no mesmísimo cumio dun monte considerado sagrado –In Carinota cum suo monte sacro, Celanova 942– se atope tal cantidade de pías naturais non ha resultar tampouco casual, a xulgar polas crenzas e tradicións asociadas a estas formacións por todo o país. A auga contida nelas adóitase considerar máxica, pois é auga que non nace ningures senón que vén directamente do ceo, e emprégase para mollar o corpo e tratar así diversas afeccións. Ás veces, tamén se di que nelas se bañan a Moura ou os mouros, ou que son as cavidades onde a primeira apoiaba os seus peites ou cociñaba. Como non podía ser doutro xeito, o lugar tamén está cristianizado cunha cruz gravada no seu punto máis alto, moi similar á que atopamos durante a subida.
Emprendemos a baixada e dirixímonos cara o Chan de Lourenzo, para o cal deberemos cruzar por outro punto máxico: un dos lugares –pois hai máis– onde se di que a Raíña Lupa está enterrada no Pindo, con ouro na cabeza e nos pés. Sabendo que a Raíña Lupa é o alter ego da Vella, preguntámonos que crenza anterior se agochará tras esa lenda. A existencia dunha mámoa quizais, dunha Casa da Moura? Desta vez, quedaremos coa dúbida.
Xa no Chan de Lourenzo, topámonos fronte a fronte co chamado Xigante da Mina, un espectacular coloso de pedra do que resulta difícil crer que non sexa feito de xeito artificial: a cabeza, o tronco e mesmo o brazo se debuxan con exactitude na pedra, conformando un sentinela que vixía sen descanso a máxica Moa.
Sen embargo, habería que agardar ó amencer do día seguinte para descubrir o segredo mellor gardado deste lugar: un fenómenos solar descuberto por Rafael Quintía e do que da conta no seu blogue: https://asombradebouzapanda.wordpress.com/2009/08/23/orientacion-solar-no-pindo/
Mais antes de dar por rematado o día, agardábanos unha última camiñada na procura da Cova da Xoana. Malia non ter conseguido entrar nela, debido ó mal estado da vía pola que tentamos acceder, si puidemos contemplar un dos lugares máis máxicos do Pindo. Contan as lendas que nesta cova facían os seus “aquelarres” as bruxas na Noite de San Xoán, tralo cal saían voando nas súas vasoiras para repartirse o lugar ó que se dirixiría cada unha. Tamén se fala de que as xentes acudían ata aquí para realizar os rituais de quitar o aire de morto ou o mal de ollo, de aí posiblemente o outro nome co que se coñecía a cova: Reverte Demos. E seguímonos a abraiar ó pensar no sagrado que este lugar debeu ter sido para os antigos se eran quen de emprender o duro camiño para visitar esta cova. Deixando voar a mente, imaxinamos un tempo distante no que as meigas habitaban este lugar inaccesible, recibindo ós enfermos e embruxados para, a xeito de sacerdotisas ou druídas, aliviarlles os males cos seus feitizos e conxuros…
Fotografía: Rafael Quintía
Unha vez descubertos tódolos segredos que o Pindo nos quixo revelar –deixando outros convenientemente agochados para obrigarnos a retornar– emprendemos o camiño de volta, non sen antes facernos cun amuleto do sagrado lugar. Do mesmo xeito que hoxe en día os romeiros mercan medallas nos santuarios, nos trouxemos connosco o obxecto de poder do Monte Pindo: as pedras do raio. Tradicionalmente críase que estas formacións –prismas de seixo cristalizado– eran as puntas dos raios que caían á terra, as cales se afundían baixo ela e saían á superficie ó cabo de sete anos. Eran usadas como amuletos protectores contra as treboadas e, tamén, contra o mal en xeral.
prismas de seixo cristalizado
Penso que toda persoa con sensibilidade que visite este lugar, retornará del convencida de que se trataba, en efecto, dun lugar sagrado: a orografía especial do terreo, o afán por cristianizala, as crenzas e as lendas que se espallan polo lugar, apuntan todas na mesma dirección. Así, a sensación que nos queda tras ter completado a expedición é a de ter percorrido un camiño de peregrinación ancestral que cumpría con tódolos tópicos das viaxes iniciáticas: o camiño inaccesible, as duras probas, o sacrificio necesario e, finalmente, a éxtase ante a contemplación dos segredos revelados e o corazón enchido de agradecemento á divindade por ternos permitido sentir a súa maxia.
En palabras do amigo Carlos Ares, seguiremos facendo camiño. Tirado de https://tralaspegadasdavella.wordpress.com
BIBLIOGRAFÍA
