Eirós, a cova que está a rachar co que o mundo sabe da xeografía e cronoloxía do Paleolítico
A Cova de Eirós en Triacastela está a cobrar unha importancia moito máis grande do que se estaba a agardar. Pois este xacemento, ameazado de preto unha canteira, está a rachar por completo co que tanto xeograficamente como cronoloxicamente se coñecía ata o de agora do Paleolítico, e non en Galicia senón tamén a nivel global.
E é que nesta cova, na que no ano 2011 se atoparon as primeiras mostras de arte parietal galego e que o goberno galego está a escavar dende vai case unha década, está a dar unha nova perspectiva ó mundo científico para re-entender a máis longa etapa da prehistoria. En Eirós poden estar as claves para a reformulación da concepción que nas últimas décadas se está a facer deste período.
Un Paleolítico tras o fin do Paleolítico
Dende o punto de vista cronolóxico, como xa contamos noutras ocasións, Eirós está a atrrasar en case 3.000 anos a presenza da arte de culturas de cazadores-recoletores. Pois se ata o de agora vinculábase a desaparición da arte paleolítica co fin do Magdaleniense, ó redor de fai 12.500-12.000 anos, as datacións de Eirós atrasan este feito ata 9.500-9.000 anos antes do presente.
Pois ata o de agora se relaciona o final da arte deste período coas últimas transformacións climáticas dese momento fai 12.000 anos, e que nos levaron ó clima actual. Sempre se pensou que aquel cambio climático tería xerado tamén unha serie de transformacións sociais e nos xeitos de vida, e que e esas transformacións terían producido a desaparición da arte rupestre paleolítica. Pero a Cova de Eirós pon de relevo, de feito, que isto non aconteceu.
Borrar a idea do núcleo franco-cantábrico?
Mais tamén dende o punto de vista xeográfico Eirós pon en dúbida o concepto tradicional da arte rupestre ibérica e mesmo mundial. Pois os gravados e debuxos que agochaba a cova amplían o territorio da arte rupestre paleolítica no norte de Iberia alén do núcleo tradicional franco-cantábrico.
Así o concepto tradicional de unidade cultural da arte ‘franco-cántabra’ podería ser descartado. E é que a excepcional colección de arte conservada revélase como o punto máis occidental da arte paleolítica europea. Mesmo pode que non sexa o único en Galicia e que vaian aparecendo outros xacementos descoñecidos pola falta de investigación.
Así Eirós pode considerarse como un deses enclaves que rachan coa consideración xeográfica xeral da arte paleolítica, que tradicionalmente iría dende Asturias ata Francia. A cova de Galicia sumaríase a outros achados tanto no ámbito peninsular como en lugares tan afastados como Rusia ou Acerbaixán. Eirós sería a máis occidental de todas elas.
Unha arte moito máis xeométrica
Mais non son os únicos fenómenos dos que nos fala Eirós. Senón que dentro da súa especial cronoloxía e da súa singular localización, para os científicos, Eirós pode entenderse tamén como unha clave para entender o seu singular tempo. Pois a diferenza do naturalismo clásico de covas como a de Altamira, as representacións de Eirós teñen un carácter diferente.
As figuras de Eirós son máis sinxelas, con corpos moi xeométricos, sen detalles anatómicos interiores ou con certas deformacións. É un caso semellante á cova de Guareña, en Burgos, cunha cronoloxía de entre uns 10.500 e 11.000 anos. Poderían entenderse como unha pista para reinterpretar a arte do final do Paleolítico.
Novas publicacións
E é que as claves para entender todos estes procesos que está a desvelar Eirós está no traballo científico dos últimos anos. Estes últimos traballos están coordinados polos profesores Ramón Fábregas e Arturo de Lombera Hermida do Grupo de Estudos para a Prehistoria do Noroeste-Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio da Universidade de Santiago que conta tamén coa colaboración do Institut Català de Paleoecoloxía Humana i Evolució Social da Universitat Rovira i Virgili.
Os achados que se foron revelando das diferentes campañas na Cova ó longo da última década están a apuntar cara todas estas importantes conclusións, que están a cambiar de feito o xeito de entender a prehistoria. As últimas conclusións foron publicadas na revista científica Journal of Archaeological Science: Reports, na que se recollen os principais achados artísticos realizados desde 2011 neste xacemento. Moitas destas claves foron tamén reveladas en diferentes entrevistas, a máis recente a de Marcos García Díez no xornal Galicia Confidencial.