O galego que foi presidente da Gran Colombia
Marcos Castro Vila, arquitecto
A historia de Colombia está chea de heroes galegos, entre eles, un dos próceres da súa independencia, Francisco José de Caldas, con orixes nesa localidade e na de Cuntis, en Pontevedra. Pero poucos saben que un dos fillos máis ilustres de Val do Dubra, Antonio Amador José Nariño Bernardo Álvarez do Casal (Santa Fe de Bogotá, 9 de abril de 1765-Vila de Leyva, 13 de decembro de 1823), máis coñecido como Antonio Nariño, tamén tivo un gran papel na historia contemporánea deste pais.
Aínda que el naceu na localidade neogranadina de Santa Fé, actual Bogotá, está constatado que o seu pai Vicente Nariño e Vázquez e o seu avó Juan Nariño Domínguez eran oriúndos da comarca de Santiago de Compostela.
Lugar de Nariño, en Val do Dubra
Actualmente no Arquivo Diocesano de Santiago de Compostela pódese consultar a partida de bautismo de María Antonia de Nariño Grille nada en 1762 e de Julián Antonio Nariño Grille, fillos de Francisco de Nariño, natural do devandito lugar na parroquia de San Vicente de Niveiro (Val do Dubra, A Coruña) e de María Josefa Grille natural de Viladabade (Tordoia, A Coruña). Polas datas supomos que María Antonia de Nariño Grille é curmá segunda do precursor Antonio Nariño e o seu pai Francisco de Nariño é primo de Vicente Nariño e Vázquez, o seu pai.
O apelido Nariño é moi pouco frecuente e a súa existencia restrínxese ao concello de Val do Dubra na comarca de Santiago de Compostela, onde existe o lugar de Nariño de onde é orixinario o apelido.E que fixo Antonio Nariño para ser considerado o colombiano máis universal de todos os tempos?
Mentres algúns se vanglorian, neste solar patrio de ignorantes que chamamos España, da Constitución de 1812, descoñecen, en cambio, que o dubrés Antonio de Nariño é o autor da primeira tradución ao castelán da Declaración dos Dereitos do Home e do Cidadán, froito da Revolución francesa de 1789.
Como consecuencia da devandita tradución impresa o 15 de decembro de 1793, e divulgada por todo o virreinato e mesmo por toda América Latina, Antonio Nariño foi perseguido polo Santo Oficio da Inquisición e polo Vicerrei neogranadino Ezpeleta, sendo encarcerado durante 16 anos ata que en 1810 foi posto de novo en liberdade. Antonio Nariño é considerado o precursor da independencia do virreinato de Nova Granada do Imperio Español. Pódese considerar o primeiro presidente que tivo a Gran Colombia, cargo que desempeñou entre setembro de 1811 e setembro de 1813. Nese ano deixou o cargo para combater ás tropas realistas no sur de Colombia. Na localidade de Pasto sería apresado e encarcerado de novo. Levárono a Quito, logo a Lima e de alí a Cádiz polo Cabo de Fornos. En 1816 desembarcou en Cádiz e estivo 4 anos e 20 días preso no Real Cárcere até o 23 de marzo de 1820. Francisco de Miranda, amigo íntimo de Antonio de Nariño e o que lle trouxo a Declaración dos Dereitos do Home e do Cidadán de París morrería na Carraca de Cádiz o 14 de xullo de 1816, catro meses despois do ingreso de Nariño no Real Cárcere de Cádiz.
Antonio Nariño, primeiro presidente da Gran Colombia
Durante a súa estancia na prisión de Cádiz, Nariño recibía con entusiasmo as noticias das vitorias de Simón Bolívar nas colonias españolas. Mesmo axudou a impulsar o movemento que desencadeou a revolución de Rega en 1820.
Posto en liberdade polos liberais españois regresou ao seu Colombia natal en febreiro de 1821. Despois de ocupar varios cargos no novo goberno da Gran Colombia, moi avejentado e enfermo decidiu retirarse á Vila de Leyva onde morrería o 13 de decembro de 1823.
Desde moi novo Antonio de Nariño foi un entusiasta das ideas da “Ilustración”, gran lector e afeccionado ás letras, posuía unha das maiores bibliotecas de Santa Fe, herdada do seu pai. Tamén mandou traer unha nova imprenta para substituír á Imprenta Real. Con ela puxo en funcionamento o “Papel periódico de Santa Fe” que usaría para difundir a famosa Declaración dos Dereitos do Home e do Cidadán, e que tantos desgustos lle carrexaría ao longo da súa vida. Masón como os seus amigos Francisco de Miranda e Simón Bolívar, creou unha logia disfrazada de círculo literario chamada “O Arcano da Filantropía”. Nos salóns da súa casa de Santa Fe reunía á elite cultural e intelectual de Santa Fe para discutir os acontecementos que se sucedían na Francia revolucionaria.
