Coñece como comezaron os famosos lumes do Apóstolo no Obradoiro, clausurados 475 anos despois
Os lumes das festas do Apóstolo deixarán de lanzarse na Praza do Obradoiro, unha tradición que se mantiña “desde hai máis de 450 anos”, ante o risco existente para a Catedral e o patrimonio. Así o avanzou o pasado luns o alcalde de Santiago, Xosé Sánchez Bugallo, que deixa claro que no Obradoiro manterase o espectáculo de luces e son, pero os lumes lanzaranse desde outra localización. Estudándose emprazamentos como o parque de Belvís ou a Alameda.
Pero, de cando é esta tradición?. O profesor de Historia da arte de Santiago, Miguel Taín Guzmán, autor dun estudo sobre os lumes do Apóstolo, revela que con esta celebración lémbrase o primeiro martirio dun apóstolo de Cristo relatado na Biblia. Relata que as celebracións relixiosas na catedral noméanse xa na Historia Compostelá e no Códice Calixtino (s. XII).
Espectáculo pirotecnico e queima da Catedral de Santiago nas festas do Apóstolo / Santiago Turismo
A primeira referencia
Con todo, a primeira referencia que hai a lumes no Obradoiro é de 1545, cando aparece por primeira vez a noticia da iluminación da praza con candeas. Pero non é ata finais do século XVI cando se consolida a organización de festexos a véspera do día do Apóstolo, 24 de xullo, na praza do Obradoiro. Unhas festas que consistían nunha corrida de touros, a queima dun castelo, o lanzamento de fogos artificiais e o aceso de luminarias á noitiña. Tras a celebración da corrida, era costume que os palcos foran utilizados ao chegar a noite para asistir a un espectáculo de luces e fogos artificiais coñecido como a “queima do castelo”.
A súa existencia, tal e como recolle a Xacopedia, tamén se documenta durante os séculos XVII e XVIII e son o precedente das actuais fachadas neomedievales que simbólicamente se queiman hoxe nas festas. O deseño destas estruturas, diferente cada ano, concertábase co mestre maior de obras da catedral, que tamén se encargaba do seu programa iconográfico alusivo á vitoria do Apóstolo sobre o Islam. Por exemplo, en 1701 represéntase a translación do Apóstolo, en 1706 a batalla de Clavijo ou en 1710 a chegada do rei Almanzor.
Cambios no XIX
Nos primeiros anos do século XIX as festas do Apóstolo do 24 de xullo van cambiar, debido á substitución do Cabildo da catedral polo Concello da cidade na súa organización e financiamento, incluídos os lumes. Consecuencia diso é a desaparición dos castelos e a súa substitución polas actuais fachadas neomedievais, todas elas encargadas pola corporación municipal concello e deseñadas polos seus arquitectos.
A fachada máis antiga da que se ten noticia nas vésperas do Apóstolo en Compostela data de 1852 e débese a unha traza do arquitecto municipal Manuel Prado y Vallo da que non se conserva ningunha imaxe. Dela só se sabe que se dispuxo un espectáculo de luces descrita como “luz eléctrica producida por un foco de cincuenta pilas de Bunsen, equivalente en potencia e claridade a seiscentas buxías”. Procedeuse á súa queima a noite do 26 -non se fixo antes pola choiva- con fogos de artificio, que entón xa había.
Desde ese momento vanse a levantar fachadas similares para as festas do Apóstolo até a actualidade, que non se renovan anualmente senón cada certo período de tempo, ben pola deterioración da estrutura, ben por un desexo de renovación para conmemorar un novo ano santo. No ano 2000 o Concello compostelán patrocinou a construción dunha nova fachada para as festas do Apóstolo, recuperando o deseño de García Vaamonde. A última queimada na Praza do Obradoiro foi a do 2019, tras máis de 450 anos de espectáculos de lumes.
