A mámoa das sete buratas, un tumulo megalítico polo que andan todoterreos
O febreiro pasado membros da asociación Amigos do Patrimonio de Toén descubriron unha mámoa sen catalogar na paraxe das Sete Buratas (Cartelle), e o pasado 14 de outubro foi inventariada por Patrimonio.
As Sete Buratas
O túmulo atópase no monte coñecido coma as Sete Buratas, moi perto do linde entre os concellos de Cartelle e Toén, situado nun coto que fai del un lugar doado de identificar na paisaxe. Esta situación levou ó arqueólogo Manuel García Valdeiras (encargado de inventarialo) a deducir que este poido ter unha función de marco de término, o que seguramente axudou a que se conservara ata os nosos días.
O topónimo de “As Sete Buratas” podería indicar que esta non sería a única mámoa do lugar, cousa que tamén sinalou a arqueóloga Nerea Vilariño Salgueiro que visitou o xacemento o pasado setembro co grupo de Amigos do Patrimonio de Toén; segundo apuntou é posible que “burata” faga referencia ó cono de violación (perforación feita no túmulo para o seu saqueo), e o haber varios na zona bautizou o lugar, mais polo de agora só hai constancia dunha “burata”.
Mapa de localización da mámoa das sete buratas, en Toén
Características da mámoa
Seguindo as medicións realizadas por García Valdeiras trátase dunha mámoa de considerables dimensións: ten un radio duns 25m e unha altura de 1,5m. Presenta alteracións na súa estrutura pois ten un gran cráter de violación de 50cm de fondura, 9m de longo e 2m de ancho. Semella ser unha mámoa de corredor.
A súa característica máis senlleira é o emprego de seixo branco que está presente en toda a estrutura do túmulo. García Valdeiras atopou restos da coiraza de cuarzo branco, tamén son visibles dous ortostatos da cámara deste mesmo mineral. Como apuntou Nerea Vilariño o emprego do seixo branco fai desta mámoa un caso singular, pois non é moi común atopar este material nas antas dos dolmens do país. Isto débese a que o xacemento atópase sobre un afloramento deste mineral, cousa que tamén reflicte a toponimia pois o monte que está ao lado chámase A Costa Branca.
Mámoa das sete buratas, en Cartelle /Amigos do Patrimonio de Toén
Alteracións no xacemento
A mámoa atópase nunha plantación de piñeiro nun monte comunal medrando algunhas destas árbores na coiraza, xusto ó seu carón hai un corta-lumes que chega a tocar con ela e tamén hai numerosas rodeiras no seu curuto de pasar por alí vehículos todoterreo.
Dende a asociación Amigos do Patrimonio de Toén esperamos que o coñecemento do xacemento e a súa catalogación axude a protexela e a conservala, si ben é certo que agora é a quenda dos concellos de Toén e Cartelle de darlle un grado máis de protección incluíndoa dentro do catálogo arqueolóxico de cadanseu plan de ordenación municipal.
As Sete Buratas só é un pequeno exemplo da riqueza arqueolóxica que garda o macizo dos Castros, que se estende polos concellos de Toén, A Merca e Cartelle, do que aínda nos queda moito por descubrir.
