Urco, o “can do demo” que atemorizou á Galicia mariñeira

A mitoloxía explica, en moitas ocasións, como funcionaba unha determinada sociedade. A mitoloxía galega, xunto coa asturiana, é moi rica e dela extráense figuras tan interesantes como a do can do Urco, un animal que adopta a forma dun can enorme, de cor negra, con grandes cornos e orellas.

O can do Urco, en Asturias chamábase Güercu, sae do mar arrastrando cadeas. Unha imaxe escura que se consideraba de mal agoiro ou, inclusive, do anuncion dunha morte próxima. O Urco ten semellanza cos espíritos e demos acuáticos da mitoloxía británica, como é o kelpie.

O can de Urco tivo presenza en toda a xeografía do noroeste da península, pero destacan dous lugares: a illa de Cortegada e as beiras do Río Lérez. A illa de Cortegada fora abandonada por todo ser humano que a habitara, as herbas creceron. Tras elas agochábase o can do Urco segundo os veciños do Carril, como comenta este artigo de La Voz de Galicia. Á fame e á miseria daqueles anos sumouse o perigo desta figura mitolóxica. Todos os veciños e veciñas do Carril temían a presenza deste can que cruzaba a ría a nado á noite para levar as peores novas á vila.

A lenda transmitiuse de xeración en xeración e a través de Galicia e Asturias. En Pontevedra quedou tan marcada a súa presenza que é unha das figuras máis populares no seu entroido. A beira do Río Lérez é unha das localizacións o Borrón, o lugar entre o mar e o inferno onde vivía este ser mitolóxico.