A Torre de Celas, os restos dunha artiga fortaleza en Culleredo que agardan rehabilitación
A Torre de Celas, tamén coñecida como Torre de Vinseira, é un dos poucos elementos que sobreviven das antigas fortalezas medievais de Galicia. Situada na parroquia de Celas, no Concello de Culleredo, este edificio remonta as súas orixes ao século XIV, cando cumpría unha función estratéxica como parte do sistema defensivo das terras da familia Andrade.
A Torre de Celas foi restaurada por primeira vez en 1992, cando se acondicionou como espazo expositivo e albergou o Museo Etnográfico de Culleredo ata 2011. Malia que o seu interior non é actualmente visitable, a torre conta cunha protección especial segundo o Decreto de 22 de abril de 1949 e a Lei n.º 16/1985 sobre patrimonio histórico español. A contorna da torre, que inclúe un parque con zonas de lecer, converteuse nun espazo frecuentado polos veciños e visitantes. Esta singularidade foi aproveitada incluso en anuncios publicitarios, como o protagonizado pola cadea Gadisa en 2019, no que se recreou un balcón inexistente na torre.
O Concello de Culleredo dispón actualmente dun proxecto para rehabilitar a torre, que precisa a substitución e reparación de diferentes elementos danados. Xa foi autorizado pola Dirección Xeral de Patrimonio e agora ten que aprobarse en pleno.
Unha fortaleza con séculos de historia
As primeiras referencias documentais da fortaleza datan de 1395, cando o castelo servía como centro de poder da casa dos Andrade. Neste período, a torre xogou un papel clave na mediación dun conflito entre o señor das terras e a cidade da Coruña. O pleito centrábase no cobro de peaxes polo paso de mercadorías, reflectindo a importancia do enclave na ruta que unía as cidades de A Coruña e Santiago de Compostela. Este mesmo ano, a presión da cidadanía coruñesa obrigou a eliminar parte dos elementos defensivos da fortificación, como as seteiras, ameas e palenques.
Durante a Gran Guerra Irmandiña, no século XV, o castelo foi destruído polos campesiños que se rebelaron contra a opresión nobiliaria. A pesar disto, a fortaleza foi reconstruída pouco despois, consolidándose como símbolo do poder feudal nunha Galicia marcada por frecuentes conflitos sociais.
Na actualidade, a torre que se conserva é unha estrutura de planta cadrada de aproximadamente 8×8 metros e unha altura de 12 metros. A súa construción en granito evidencia o carácter militar do edificio, con saeteras de estreita boca e derrame interno destinadas á defensa. Na fachada aínda permanecen tres brasóns: o dos Andrade, outro dos Freixomil e un terceiro que non puido ser identificado con precisión.
No pasado, a torre estaba unida a un pazo hoxe desaparecido. Algúns dos seus elementos nobiliarios, como os escudos, foron trasladados ao pazo de Anceis, situado no veciño municipio de Cambre. A veciña igrexa románica de Santa María de Celas tamén se cre parte integrante do antigo complexo fortificado.
