Da sede municipal ao esquecemento do Caserón de San Agustín
A cidade da Coruña viviu múltiples transformacións urbanas ao longo dos séculos, algunhas delas alterando profundamente a súa configuración e os seus espazos máis representativos. Un destes cambios levouse a cabo co desaparecido Caserón de San Agustín, un edificio que, tras desempeñar diversas funcións ao longo da súa historia, serviu de sede municipal antes de ser derrubado para dar paso á actual praza fronte á igrexa de San Xurxo.
A historia do Caserón remóntase á súa vinculación coa antiga igrexa de San Xurxo, da cal formaba parte como edificación auxiliar. A súa función inicial estaba ligada á actividade parroquial e ao aloxamento relixioso, sendo habitado en diferentes épocas por comunidades como os xesuítas e posteriormente os agostiños de Caión. Esta ocupación relixiosa daría paso a un uso máis funcional dentro da estrutura urbana da cidade, chegando a converterse nunha das sedes do goberno municipal.
O traslado da sede do Concello
Ata o século XIX, a sede do Concello coruñés situábase na Praza da Constitución, pero o deterioro progresivo do edificio que albergaba a institución obrigou a buscar unha nova localización. Finalmente, o 14 de decembro de 1838 celebrouse o primeiro pleno municipal no Caserón de San Agustín, marcando o inicio dunha nova etapa na administración local.
O edificio, de construción sinxela e funcional, destacaba pola súa volumetría rectangular con cuberta a catro augas e muros de mampostería, con elementos de sillería en puntos estruturais clave. As fiestras, de disposición regular, estaban remarcadas con pedra de granito, e a entrada principal viña enfatizada por un balcón pétreo na primeira planta. A súa estética, sen grandes pretensións decorativas, combinaba o carácter rexionalista co monumentalismo que lle confería a súa escala.
Con todo, a súa función como sede do Concello foi temporal. O crecemento da cidade e a necesidade de representar institucionalmente o goberno local nunha localización máis visible e céntrica levaron ao traslado do consistorio á praza de María Pita, onde se erguería o actual Pazo Municipal a finais do século XIX.
A desaparición do Caserón e o impacto na cidade
A demolición do Caserón de San Agustín formou parte dun conxunto de actuacións urbanísticas destinadas a “hixienizar” o entorno de San Agustín, unha práctica habitual na época para transformar os espazos urbanos en función das novas necesidades da cidade. En 1928, cedeuse o edificio ao goberno municipal, seguindo o mesmo proceso que previamente afectara á antiga prisión da Real Audiencia en O Parrote.
A súa desaparición non só eliminou unha parte do patrimonio arquitectónico da Coruña, senón que tamén modificou a percepción da súa trama urbana. O espazo foi neutralizado, perdendo a identidade e o significado que o Caserón de San Agustín lle confería. O gran proxecto da praza de María Pita e o seu impoñente edificio consistorial desviaron a atención cara a este novo centro urbano, relegando ao esquecemento a anterior sede municipal.
A memoria dos edificios desaparecidos
A transformación das cidades é un proceso constante, no que as construcións perden o seu lugar en favor de novas intervencións urbanísticas. Sen embargo, a memoria colectiva mantén viva a lembranza daqueles edificios que tiveron un papel clave na historia local. A percepción da súa desaparición, lonxe de ser simplemente un cambio arquitectónico, acaba formando parte dun relato máis amplo sobre a identidade da cidade.
O Caserón de San Agustín foi un dos espazos que, aínda sen un gran valor monumental, deixou unha pegada na historia da Coruña. A súa lembranza, coma moitas outras estruturas desaparecidas, segue flotando na memoria dos que habitaron unha cidade que cambia, pero que sempre leva consigo os ecos do seu pasado.
