Estes son os achados no Castro de Esmelle que redefinen a historia castrexa
A investigación arqueolóxica desenvolvida no castro de Esmelle, tamén coñecido como Tralocastro, está a sacar á luz novos achados que achegan unha perspectiva diferente sobre o papel deste asentamento na historia de Galicia. A exposición ‘Orixes III: Tralocastro MMXXIV’, inaugurada no Centro Cultural Torrente Ballester de Ferrol, presenta os resultados da última campaña de escavacións, destacando tanto os avances científicos como o labor humano que hai detrás do proxecto.
Os traballos arqueolóxicos levados a cabo en Tralocastro revelaron unha estrutura arquitectónica que os expertos cualifican de “sorprendente”. Segundo a concelleira de Patrimonio Histórico de Ferrol, Maica García, a escavación deixou ao descuberto “unha monumentalidade arquitectónica fóra do común para a época, o que nos invita a reflexionar sobre a riqueza cultural e a importancia estratéxica que tivo esta terra no pasado”.
A exposición, que estará aberta ata o 20 de abril, ofrece unha viaxe no tempo a través de imaxes, vídeos e testemuños dos voluntarios que participaron nas campañas arqueolóxicas. Un deles, Elena Duque, destaca que a súa experiencia permitiulle “conectar coa historia da nosa comarca” e resalta a necesidade de seguir investigando para evitar que este patrimonio sexa esquecido.
Tralocastro: un enclave con historia milenaria
O castro de Esmelle, situado na parroquia do mesmo nome en Ferrol, forma parte da extensa rede de asentamentos castrexos de Galicia. Estas poboacións, que se desenvolveron entre a Idade do Ferro e a época galaico-romana, eran caracterizadas por unha organización social comunitaria e sistemas defensivos que incluían murallas e foxos.
Os achados en Tralocastro confirman que se trataba dun asentamento ben estruturado e posiblemente relevante dentro da súa contorna. A súa ubicación estratéxica permitía controlar os camiños cara á costa e ao interior, o que puido facilitar interaccións comerciais e culturais con outras poboacións da época. Os traballos arqueolóxicos tamén sacaron á luz materiais cerámicos e metálicos que axudan a reconstruír o día a día dos seus habitantes.
Estes son os aspectos máis significativos deste castro
Estruturas arquitectónicas monumentais
Descubríronse construcións de gran envergadura, como un edificio ovalado con cuberta de lousa, que contrasta coas típicas pallozas asociadas á época castrexa. Este tipo de arquitectura suxire un nivel de complexidade e planificación superior ao que se cría común nos castros galegos. Ademais, identificouse un complexo sistema de entrada ao castro, que inclúe un gran torreón, un corpo de garda e unha calzada empedrada. Estas estruturas indican unha organización defensiva e urbanística avanzada.
Interacción cultural e comercial
Os achados en Esmelle suxiren unha interacción significativa con outras culturas, incluíndo a romana. Por exemplo, atopáronse evidencias dunha posible porta de época romana, o que indica que o castro non só sobreviviu á romanización, senón que se adaptou a ela. A presenza de materiais como a lousa, probablemente procedente de zonas como Valdoviño ou Ortigueira, suxire a existencia de redes comerciais extensas.
Cronoloxía e ocupación prolongada
As escavacións revelaron que o castro tivo unha ocupación prolongada, dende a Idade do Ferro ata a época romana. Isto convérteo nun sitio clave para estudar a transición entre estas dúas etapas históricas. Os obxectos atopados, como cerámica, cravos de ferro e unha fusaiola (pedra para fiar), permiten reconstruír a vida cotiá dos seus habitantes e a súa evolución ao longo dos séculos.
Monumentalidade e uso colectivo
A arquitectura descuberta, como o edificio ovalado, suxire que algunhas estruturas poderían ter tido un uso colectivo, posiblemente relacionado con actividades comunitarias ou cerimoniais. Isto contrasta coa idea tradicional de que os castros eran principalmente asentamentos defensivos e residenciais.
Potencial educativo e social
O proxecto de escavación en Esmelle non só ten un valor científico, senón tamén educativo e social. Convertéuse nun polo de atracción para o público, fomentando o interese polo patrimonio castrexo e a súa conservación.
O proxecto está dirixido polos arqueólogos Juan Luis Montero e Samuel Nión, dentro da Cátedra de Arqueoloxía e Educación Patrimonial, impulsada polo Concello de Ferrol e a Universidade da Coruña (UDC). Ambos reivindicaron a necesidade de máis medios para ampliar a zona de escavación e musealizar os achados, co obxectivo de que poidan ser estudados e coñecidos polo público xeral.
Dentro das actividades vinculadas á exposición, o arqueólogo Samuel Nión impartirá unha conferencia na Facultade de Humanidades o vindeiro 19 de febreiro, mentres que os denominados ‘Sábados castrexos en familia’ permitirán realizar visitas guiadas ao castro e ao arqueódromo do Torrente Ballester os días 15 de febreiro, 8 e 22 de marzo e 5 de abril.
