Pena Corneira: Unha xanela ao pasado que revela ocupacións dende a Idade do Cobre ata a época medieval
O monumento natural de Pena Corneira, situado no concello ourensán de Leiro, está a converterse nun enclave arqueolóxico de referencia tras a primeira campaña de escavacións levada a cabo na zona. Os traballos revelaron unha ocupación continuada que abrangue dende a Idade do Cobre (2.200 a.C.) ata a época medieval, pasando pola ocupación romana.
A intervención arqueolóxica, promovida polo Concello de Leiro e a Xunta de Galicia, tiña como obxectivo principal afondar na existencia dun castro romano e dun castelo medieval. Non obstante, os resultados superaron as expectativas iniciais, ao aparecer vestixios dun poboado prehistórico.
O arqueólogo Jorge Lamas Bértolo, responsable do proxecto, cualificou os achados como “espectaculares”. Segundo explicou, “sabíamos que houbo ocupación romana na zona, pero atopamos tamén restos da Idade do Cobre, o que representa un descubrimento moi significativo para o patrimonio da comarca”.
A gran sorpresa da campaña foi o achado de cerámicas e outros restos atribuídos á Idade do Cobre (2.200-2.000 a.C.), os primeiros documentados nas comarcas do Carballiño e O Ribeiro. Estes indicios confirman a existencia dun asentamento prehistórico de longa duración.
A extensión dos achados, que chegan ata a zona recreativa do enclave, suxire que se trataba dun poboado estruturado e non dun asentamento ocasional. “Ata o momento, non tiñamos evidencias tan antigas na zona”, apuntou Lamas.
Ademais da presenza prehistórica, as escavacións tamén confirmaron unha ocupación romana relevante en Pena Corneira. Nun dos abrigos rochosos apareceron dúas sepulturas tardo romanas, un achado de gran importancia, xa que, segundo Lamas, “ata o de agora no noroeste peninsular non se atoparan enterramentos deste tipo en covas ou abrigos”.
Xunto ás sepulturas, os arqueólogos descubriron outros materiais da época, como vidros, cerámicas decoradas, moedas e obxectos metálicos, que permiten reconstruír a vida na zona durante os séculos finais do Imperio Romano.
O castelo de Pena Corneira: un bastión medieval desaparecido no século XV
Outro dos puntos clave da investigación centrouse no castelo de Pena Corneira, unha fortaleza documentada dende o século XI. As escavacións realizadas na súa zona de acceso permitiron descubrir estruturas arquitectónicas, fragmentos de cerámica, puntas de balestas, unha ferradura, un anel e varias moedas.
Os rexistros históricos indican que o castelo foi derrubado no século XV, en cumprimento dunha orde de demolición dos castelos con escaso número de vasalos. No século XVI, cando se fai o inventario dos bens do Conde de Ribadavia, o castelo xa non se menciona como tal, converténdose nun simple punto de control para a recadación de impostos sobre as mercadorías que transitaban pola zona.
Segundo Lamas, “o derrubamento do castelo sepultou boa parte dos restos, pero os achados recentes confirman que tivo unha importancia destacada no seu tempo”.
O potencial arqueolóxico do Ribeiro e do Carballiño
Os descubrimentos en Pena Corneira non son casos illados, senón que forman parte dun corredor arqueolóxico que abrangue distintas fases da ocupación histórica da comarca. Segundo explica Lamas, este percorrido “vai dende Beariz, coas súas mámoas e o castro de Garfíán, pasando polo castro de Cameixa en Boborás, ata chegar a Pena Corneira e a vila romana de Abelenda das Penas en Carballeda de Avia, rematando no castelo de Ribadavia“.
Esta rede de sitios arqueolóxicos pon de manifesto a importancia histórica da zona, así como o seu potencial para o desenvolvemento de proxectos de divulgación patrimonial, enoturismo e posta en valor do territorio.
Os arqueólogos consideran que Pena Corneira ten aínda moitos segredos por descubrir. Unha das prioridades futuras será afondar no estudo do asentamento da Idade do Cobre, así como na consolidación e protección dos restos arquitectónicos do castelo e do castro romano.
A posta en valor do xacemento tamén se presenta como un reto importante. A continuidade das escavacións e a implementación de medidas de conservación serán clave para garantir que este enclave se converta nun referente no estudo da historia antiga de Galicia.
