Solicitan protección para a illa da Toxa, “parte fundamental da historia galega e referencia a nivel estatal”
A illa da Toxa, situada no municipio do Grove, está no centro dun debate sobre a súa conservación histórica. O Centro Cultural Daniel Vázquez Gulías presentou un recurso de reposición ante a falta de resposta por parte de Patrimonio da Xunta de Galicia á súa solicitude para que o conxunto histórico da illa sexa declarado Ben de Interese Cultural (BIC).
O centro cultural presentou a petición inicial o 19 de xuño de 2024, e ante a ausencia de resposta oficial, reiterouna o pasado 3 de xaneiro de 2025. Segundo a entidade promotora da iniciativa, esta declaración é “urxente”, xa que o Concello do Grove prevé aprobar definitivamente o Plan Xeral de Ordenación Municipal (PXOM), o que podería modificar a protección urbanística dos inmobles históricos da illa.
Desde o Centro Cultural Daniel Vázquez Gulías destacan que os edificios polos que se solicita a protección “forman parte fundamental da nosa historia galega e constitúen un lugar de referencia incluso a nivel estatal”. Consideran que a súa falta de conservación ou unha protección insuficiente podería derivar en responsabilidades legais para as administracións implicadas.
A historia da illa da Toxa e o seu valor patrimonial
A illa da Toxa é coñecida polo seu complexo termal e balneario, que a converteu nun destino de referencia desde finais do século XIX. Antigamente, esta pequena illa da ría de Arousa era utilizada polos habitantes de O Grove como pasto para o gando. O seu uso mudou de forma radical cando se descubriron as propiedades curativas das súas augas sulfurosas, o que levou á construción dos primeiros establecementos balnearios.
O Gran Hotel La Toja, inaugurado en 1907, converteuse nun símbolo da illa e nun dos primeiros hoteis de luxo en Galicia. A principios do século XX, A Toxa comezou a acoller a aristocracia e a burguesía, que buscaban aproveitar as súas augas mineromedicinais. Co paso do tempo, a illa transformouse nun espazo de lecer exclusivo, con infraestruturas como o Casino da Toxa, un dos poucos casinos históricos de Galicia, e o Ponte da Toxa, que a une co continente dende 1910.
Entre os elementos patrimoniais máis singulares atópase tamén a Ermida de San Sebastián, máis coñecida como a capela das cunchas, debido á súa peculiar fachada recuberta con cunchas de vieira. Este templo, cuxa orixe se remonta á Idade Media, converteuse nun dos emblemas da illa e un atractivo turístico de gran relevancia.
A preocupación do Centro Cultural Daniel Vázquez Gulías xira en torno á posibilidade de que a falta dunha protección específica no PXOM poida facilitar intervencións que alteren ou comprometan o valor histórico da illa. O feito de que Patrimonio da Xunta non respondera á solicitude incrementa a incerteza sobre o futuro deste conxunto.
A declaración de Ben de Interese Cultural (BIC) suporía unha protección máis estrita para os inmobles históricos da illa, regulando as súas posibles modificacións e garantindo a súa conservación a longo prazo. Mentres se espera unha resposta oficial, a controversia continúa sobre o nivel de protección que debe recibir un dos enclaves máis emblemáticos do turismo e da historia de Galicia.
