[VÍDEO] Máis de 400 anos no aire: así se restaurou o mecanismo do Botafumeiro de Santiago
O Botafumeiro da Catedral de Santiago, un dos símbolos máis recoñecidos do templo compostelán, foi sometido a unha completa restauración do seu mecanismo co obxectivo de recuperar a súa configuración orixinal e garantir a súa seguridade. A intervención realizouse ao longo de varios meses en 2024 e os detalles do proceso foron presentados nun documental publicado pola Catedral no seu canal de YouTube.
O incensario, que mide 1,50 metros de altura e pesa 53 quilos, pode alcanzar velocidades de ata 68 quilómetros por hora durante o seu voo. Para garantir o seu funcionamento, o mecanismo situado na cruz metálica do cruceiro foi desmontado e revisado na súa totalidade. Segundo explicou Javier Alonso, arquitecto responsable do proxecto, xa se realizara unha revisión parcial en 2020, pero en 2024 detectouse o deterioro dalgúns elementos clave.
Un proceso minucioso para recuperar a estrutura orixinal
A restauración implicou a participación de diferentes especialistas, entre eles carpinteiros, mecánicos, restauradores e historiadores. Un dos obxectivos foi eliminar engadidos que alteraban a estrutura orixinal do mecanismo, como explicou Mercedes Cortázar, restauradora, quen indicou que “se eliminou unha capa de manufactura industrial que estaba a danar as policromías subxacentes”.
Pablo Fraga, carpinteiro metálico, explicou que a intervención permitiu “mellorar o eixo central”, mentres que Rubén González, carpinteiro, detallou que “se reforzaron os tambores de nogal e castiñeiro para devolverlles a súa resistencia e estabilidade”. Ademais, introducíronse discos interiores de reforzo, restauráronse os discos rotos e substituíronse os elementos deteriorados.
Pola súa banda, José González Piñeiro, enxeñeiro industrial, destacou que os traballos foron realizados con “mimo e precisión”, tendo en conta as tensións do mecanismo para garantir a súa durabilidade. Tamén se fixeron novos casquiños de protección para evitar desprazamentos laterais.
Un mecanismo con máis de 400 anos de historia
O sistema que fai posible o voo do Botafumeiro foi deseñado no século XVII polo aragonés Juan Bautista Celma, escultor e pintor que tamén traballou noutras partes da Catedral de Santiago. O seu deseño finalizouse en 1602, e en 1604 o mecanismo xa estaba en funcionamento.
O historiador José Antonio Puente explicou que Celma elaborou “unha maqueta de madeira a tamaño real” antes de enviar o deseño a unha forxa en Bilbao para a súa fabricación. No seu transporte houbo preocupacións, pois “temíase que os corsarios franceses e ingleses que navegaban polo Cantábrico puidesen roubar a peza ou afundir o barco”. Finalmente, a estrutura chegou a Santiago sen incidentes.
O papel dos tiraboleiros e o seu funcionamento
O Botafumeiro é posto en funcionamento en celebracións especiais e grandes eventos litúrxicos. Oito persoas, coñecidas como tiraboleiros, son as encargadas de manexalo: sete delas tiran das cordas para impulsar o incensario e unha lánzao. Segundo explicou Manuel García, tiraboleiro, “nas primeiras tiradas hai que ir moi suave” para lograr un movemento estable.
