O Nubeiro: o espírito das treboadas que aínda sobrevoa os ceos galegos
Galicia, terra de ceos cambiantes, costas salvaxes e néboas eternas, garda no seu imaxinario unha figura ancestral que, con cada trono e cada refacho de vento, semella volver sobrevoar as aldeas: o Nubeiro. Representado coma un home vello, de capa escura, armado cun látego ou cunha vara de abeleira, este ser mitolóxico forma parte dun universo simbólico construído para dar explicación aos fenómenos meteorolóxicos antes da chegada da ciencia.
A tradición oral describe ao Nubeiro como un espírito errante ou unha ánima condenada a provocar choivas e temporais, especialmente temido polos labregos que dependían da estabilidade climática para as súas colleitas. Na súa faceta máis destrutiva, asíntase sobre as nubes e lanza tronos, guiando as choivas intensas sobre campos e camiños, causando perdas e inquedanza nas comunidades rurais.
Orixe e variantes do mito
Segundo as lendas, o Nubeiro non é exclusivo de Galicia, pois tamén existen figuras similares noutras rexións como os Nuberos asturianos ou os Aguaneiros portugueses. Con todo, en Galicia a súa presenza mantívose profundamente arraigada, especialmente en comarcas con alta exposición aos temporais como a Costa da Morte, as serras de Lugo ou as Rías Baixas.
Algúns relatos atribúenlle unha natureza máis complexa: en lugar de ser un simple destrutor, sería tamén quen de desviar as tormentas e protexer os cultivos, agás cando era provocado ou invocado con ira. Esta dobre cara do Nubeiro fai eco da relación ambivalente da sociedade galega co clima: destructivo pero necesario, como a propia chuvia.
Sinais da súa chegada e métodos de defensa
Historicamente, moitos campesiños aseguraban poder recoñecer a chegada do Nubeiro. Tronos profundos, ventos súbitos e ceos escuros eran interpretados como indicios da súa presenza. En zonas altas de montaña, como as serras do Courel ou do Suído, hai quen afirmaba telo visto cruzar os ceos durante as noites de treboada.
A tradición oral tamén recolle métodos para escorrentar ao Nubeiro. Entre eles, tocar campás, facer soar obxectos metálicos ou rezar conxuros antigos destinados a disolver as nubes. Estas prácticas, que moitas veces combinaban elementos cristiáns e pagáns, buscaban previr danos nas colleitas e manter afastado o mal tempo.
Do medo ao símbolo cultural
Na actualidade, o Nubeiro sobrevive máis como símbolo cultural ca como figura temida. A súa presenza foi recuperada por escritores, músicos e artistas visuais que atopan nesta figura unha fonte de inspiración que conecta a modernidade co pasado rural e simbólico de Galicia. Nalgunhas escolas, o seu nome aparece en contos e unidades didácticas que buscan achegar o folclore aos máis pequenos.
Ademais, en tempos de cambio climático, nos que as tormentas son cada vez máis imprevisibles e intensas, o mito do Nubeiro recupera unha nova lectura contemporánea: a do poder desatado da natureza que desafía o control humano, e que, como nos vellos tempos, esixe respecto.
En moitas vilas de Galicia, os relatos sobre o Nubeiro perviven a través dos máis vellos. En Muros e Noia, fálase de como a súa sombra cruzaba a ría antes dunha traxedia. En Santiago, algúns peregrinos afirmaban ter oído tronos sen choiva como sinal do seu paso. En Redondela, vincúlase simbolicamente á Coca, nunha mestura entre dragón e nubeiro. E en comarcas como A Barbanza ou o Val de Ulla, o mito segue vivo nas historias contadas ao redor do lume ou nas noites de verán cando un raio corta o ceo.
Máis información en Galicia Confidencial
