fbpx
O conselleiro de Cultura, Román Rodríguez, nun acto con nenos / xunta.gal

Román Rodríguez: “É certo que hai moitos bens que merecían estar noutra situación”

Tempo de lectura: 9 min.

O conselleiro de Cultura analiza nesta entrevista a nova Lei de Patrimonio Cultural da Xunta, así como os principais problemas polos que pasa o Patrimonio e a Arqueoloxía galega. Lembra a dificultade de protección de moitos bens porque “a inmensa maioría son privados ou son da Igrexa”.

Por iso insiste na importancia da concienciación social. “Ás veces non podemos ter unha visión ilustrada do patrimonio, senón unha visión social. Se o patrimonio non se usa e a sociedade no o ve pois non lle vai ter cariño”, indica. Con todo, ten claro que, coa crise actual, hai outras cousas prioritarias. “Entre sanidade ou educación e un ben patrimonial, é lóxico quedarse coas primeiras, tendo en conta as preferencias na situación actual. Son cuestións do momento que nos toca vivir”, indica.

Acabas de presentar a Lei de Patrimonio Cultura logo de máis de 20 anos de vixencia da anterior e xa hai bastantes críticas, e non só por parte dos grupos da oposición, senón por parte de distintas asociacións e profesionais que critican que non se recollan medidas máis concretas de protección dos bens. Entón, que aporta a nova lei en canto a protección arqueolóxica e patrimonial?
A lei non modifica os límites de protección en ningún caso.

E porque non os modifica?
Porque as cautelas e os niveis de protección son iguais á lei anterior porque cremos que non cambiaron os riscos. O que hai un cambio importante é na xestión e a organización dos bens. A lei que existía do 95 era unha boa lei e conseguiu consignar respecto polo patrimonio e xerou tamén un aparato administrativo e de xestión complexo. Tamén é certo que naqueles anos non había os sistema de planificación urbanístico local que hai hoxe, nin a información que temos hoxe. Por iso, o principal obxectivo desta lei é actualizar os sistemas de xestión facendo partícipes aos concellos e tamén organizando os bens. Hai bens catalogados e bens de interese cultural e se manteñen, polo que non rebaixamos os límites de protección, mesmo se incrementan coa inserción na lei de novos tipos de patrimonio que antes non estaban recollidos.

A cales te refires, o patrimonio subacúatico, por exemplo?
si, que non estaba contemplado. Tamén o patrimonio industrial e outros que non existían no 95, nin a UNESCO os tiña recoñecido. O que se cambia é o sistema de xestión. Créanse dous tipos de bens; os BICS e os bens catalogados, que son aos que a xente se refire como bens inventariados.

Pero é que isto xa estaba antes…
Correcto.

Entón que hai de novo?
O que facemos é unha reorganización. Creamos uns catálogos; un xeral e un municipal, que se encargará do planeamento urbanístico. E despois hai unha figura nova que é o censo. É dicir, cando aparece unha figura nova e non se sabe se é susceptible de protección queda pois pendente neste censo. Así estes bens estarán aí ata que sexan investigados para ver se son susceptibles de maior protección. É unha figura de prevención previa. Esta é a nova organización que antes non existía. Por iso digo que non cambiamos os niveis de protección, senón que os reorganizamos. Así, cando hai un BIC pois hai unha área de influencia sobre el. E poño como exemplo o Camiño de Santiago. O que planteamos é que os concellos asuman parte do control desa área de infuencia, a menos sensible. Trátase de axilizar a xestión porque agora os cambios de fiestras en edificios a 100 metros de onde pasa o Camiño dependía de Patrimonio e coa nova lei trátase de que o poida facer o concello que son trámites moito máis áxiles. Será a través dun convenio e para facelo teñen que ter un plan xeral aprobado e uns equipos técnicos adaptados. Por suposto que todas as grandes intervencións en BIC’s teñen que ser autorizadas pola Dirección Xeral de Patrimonio. Iso permite descargar un volume elevadísimo de trámites que tiñan aos técnicos da Xunta de Patrimonio un pouco paralizados.

Eu non discuto a nova organización pero insisto nas figuras de protección que é do que se queixan oposición, profesionais e asociacións… Que non lle metades máis man a este tema. Que non haxa, por exemplo, listas vermellas do Patrimonio para actuar…
Insisto en que os niveis de protección son mellorados coa nova lei. Pero é certo que hai bens que son propiedade privada que están en ruínas. Iso é unha pena. Tamén igrexas abandonadas. Pero hai que distinguir entre os bens patrimoniais privados que están en mala situación porque non os coidan ou rehabilitan, e outra cousa é que non haxa a protección pública respecto aos bens. A lei fixa uns límites de protección, pero logo o deber de conservación é dos propietarios dos bens porque son bens privados.

Pero non cres que, nestes casos, a administración debería facer máis do que xa fai?
Todas as administracións –concellos, deputacións, Xunta, Estado– temos que previr esta situación, pero tamén decátate que a recuperación e a posta en valor de todo o patrimonio é un traballo inxente. E logo está a propiedade privada porque os pazos ou igrexas teñen propietario.

O conselleiro de Cultura, Roman Rodriguez comparece no pleno do parlamento / xunta.gal

O conselleiro de Cultura, Roman Rodriguez comparece no pleno do parlamento / xunta.gal

É certo pero tamén semella que moitas veces son particulares, profesionais ou asociacións as que fan este traballo de alerta da situación do noso patrimonio
Si, tes razón. Pero tamén tes que darte de conta que as administracións están pendentes sempre pero que o deber de restaurar un ben privado é do propietario. O que non pode a Xunta rebaixar as intensidades da protección, pero é certo que hai moitos bens que merecían estar noutra situación porque Galicia é riquísima en bens.

Digo porque ata agora está proliferando moito a arqueoloxía social. Eu mesmo teño ido a limpar e desbrozar baixo o control dun profesional da Arqueoloxía…
Si, si. E iso está moi ben.

Xa, pero ás veces dá impresión que a sociedade o fai porque non o fan os poderes públicos. Non cres que os dous deben ir da man?
Eu penso que xa imos da man. O que pasa é que os poderes públicos, desde os concellos ata o Estado temos as capacidades que temos. E a inmensa maioría dos bens patrimoniais galegos ou son privados ou son da Igrexa. O máis importante da protección do patrimonio é que a sociedade o recoñeza como seu.

Pero ti non cres que isto xa existe?. Que a sociedade está xa moi concienciada disto?
Si, si. Avanzouse moitísimo, pero aínda hai que avanzar máis. Eu, por exemplo, fun a Marín a ver a rehabilitación dunha igrexa. Nós estamos rehabilitando o edificio pero a iniciativa xurdiu dos propios veciños. Se a rehabilitación do patrimonio non é sentida pola xente non vai ter o poder que debería ter. Pero é certo que se avanzou moito na concienciación aínda que vexamos algún caso de atentado patrimonial. E tamén as administracións somos máis sensibles a estes temas.

Hai figuras no mundo anglosaxón público-privadas que se encarga de protexer e restaurar o patrimonio. Cres que en Galicia se podería facer algo semellante aproveitando o tecido asociativo de defensa do patrimonio?
Poderíase ver porque todo o que sexa a participación social na defensa do patrimonio sempre é bo. Pero temos que facer unha reflexión; ás veces non podemos ter unha visión ilustrada do patrimonio, senón unha visión social. Se o patrimonio non se usa e a sociedade no o ve pois non lle vai ter cariño. Por iso tamén a visión social do patrimonio tamén ten que ir evolucionando e os usos tamén van cambiando. Por iso, hai que adaptar o patrimonio ao noso tempo.

Existe un exemplo, penso que significativo, disto, que é o Monte de Santa Tegra. Por acceder a el hai que pagar e iso non significa que non sexa un dos lugares máis visitados de Galicia. Parece que se pos en valor un ben, cobras unha entrada por el e o tes en permanente revisión, a xente apréciao. Ás veces teño a impresión de que todo o que ten que ver co patrimonio é como o patio de atrás das administracións…
Tampouco é así.

Home, os recortes que vós fixechedes en cultura, e en temas de investigacións e intervencións patrimoniais, foron brutais
Si, pero é que estamos en momentos moi difíciles. E non só houbo recortes en Cultura. Tamén outras administración levan anos tentando subsistir. Entre sanidade ou educación e un ben patrimonial, é lóxico quedarse coas primeiras, tendo en conta as preferencias na situación actual. Son cuestións do momento que nos toca vivir.

Podo entender que haxa crises, pero, ás veces, dá impresión de que cando falas de patrimonio só é para sancións e non para intervencións. E claro, logo estoitas o recorrente; “xa veñen os da Xunta a poñer unha multa”, cando tería que ser “veñen para axudar”. Non cres que habería que cambiar esa percepción de Patrimonio como un ente punitivo?
Patrimonio, ás veces, ten esa visión coharcitiva. Pero esa é unha parte importante porque é a que regula e garantiza a protección. O que temos que ser capaces é de converter o patrimonio en algo sentido por todos e estar orgullosos del. É lóxico ter un elemento coharcitivo para evitar desfeitas. E logo tamén é certo que hai unha actividade de rehabilitación e os usuarios dese patrimonio séntense orgullosos porque ben que é algo seu. Iso é moi positivo.

E en intervencións, cales son os obxectivos de Cultura a curto prazo?
Pois temos unha serie de proxectos macro tanto no Camiño do Norte como nos grandes BIC’s. Agora temos dúas grandes intervencións no Mosteiro de Sobrado, na Catedral de Mondoñedo e no Mosteiro de Oseira. Os tres son BIC’s. Obviamente os investimentos en patrimonio teñen unha repercusión moi positiva, xa non só sociolóxica, de que a xente estea orgullosa, senón tamén na actividade económica. Crean un emprego especializado e teñen unha incidencia sobre o turismo. E, polo tanto, a repercusión é moi importante.

Cambiando de terzo. Ti es profesor de Xeografía na USC. Precisamente, un dos temas recurrentes no Patrimonio é a paisaxe. Que cres que habería que facer para evitar desfeitas como as que estamos vendo nalgunhas zonas ou é que somos os galegos máis parvos que o resto que non sabemos manter o noso patrimonio e a nosa paisaxe?
Pois a paisaxe, xunto co patrimonio son dous dos grandes valores de Galicia. Penso que temos que pensar na paisaxe en positivo e vela en diferentes escalas. Cando vemos unha paisaxe ten puntos, entre aspas, que nos poden chocar, pero non podemos deixar de vela no seu conxunto. E penso que pouco a pouco tamén está mudando a cultura de protección da nosa paisaxe. Estase xa traballando nun catálogo de paisaxes de Galicia. Isto é como o patrimonio. Cando se aprobou a lei no 95 pois tamén foi problemático pero penso que tamén en paisaxe avanzamos moito. Se vemos o que eran as políticas de paisaxe de hai dez anos e as que son hoxe pois vemos que avanzamos moito.

Sobre os museos… É certo que Galicia é un verxel de museos pero tamén un reflexo do que pasa neste país de minifundismos. Que habería que facer para potenciar os museos?
É certo, Galicia ten unha riqueza enorme de museos tanto públicos, como privados, que pode estar contaxiada do minifundismo, como o está todo o país, por outra banda. De feito, acabamos de ter unha xornada de museos e xa comezamos a traballar en buscar sinerxias. Se somos capaces de que os nosos museos comecen a traballar en conxunto e xerar sinerxias temos un potencial enorme. Por iso xa traballar en coordinar, planificar e divulgar.

E esa idea de gran museo do que se falou para a Cidade da Cultura, segue vixente?
Aquí xa temos un gran museo, o Museo do Pobo Galego. Eu penso que a Cidade da Cultura, que é un espazo cultural moi potente, fai unha gran cantidade de actividades culturais e exposicións que xa están relanzando esa imaxe de gran polo cultural de Galicia. Pero o principal reto que temos en materia de museos e a planificación e a divulgación conxunta.

O conselleiro de Cultura, Román Rodríguez, na presentación dunhas obras de rehabilitación en Ourense / xunta.gal

O conselleiro de Cultura, Román Rodríguez, na presentación dunhas obras de rehabilitación en Ourense / xunta.gal

Falamos agora da CdC, esa gran mole que non sabemos porque se fixo e para que vai servir e que xa leva 400 millóns consumidos. Que imos facer aí xa que vexo que o do gran museo xa está descartado?
Coa CdC hai que ter certa perspectiva no tempo. Este espazo leva aberto cinco anos que foron cinco anos de crise, moi difíciles, tanto para a sociedade como para as administracións. Pero a CdC se difunde máis cada día que pasa e as súas infraestruturas xa se utilizan tanto para difundir cultura como para difundir emprendemento. Por iso penso que hai que darlle tempo. Ademais temos xa en marcha novos proxectos; áreas infantís, centros literarios, o bosque de Galicia ou o futuro xardín do Lago, para potencialo. Imos pouco a pouco pero con pasos firmes tentando trasladar a imaxe da CdC que é a que ten que ter pero é necesario tempo.

Sempre falades de tempo. Eu penso que o problema é que non sabedes moi ben o que queredes facer da CdC…
A CdC ten un gran obxectivo que é ser un referente no eido cultural e no eido do emprendemento e pouco a pouco estase conseguindo.

Xa unha última cuestión, un tema delicado como é a Memoria Histórica. Digo delicado porque a Xunta semella que evita este tipo de cuestións a pesar de que hai unha lei. Que opinas?
Si, é certo. A Lei da Memoria Histórica é unha lei que hai que cumprir e que ten aspectos positivos. Estou de acordo en que, pouco a pouco, hai que ir poñéndoa en valor.

Pero a Xunta pouco fai de Memoria Histórica…
A Xunta está cumprindo as responsabilidades no seu ámbito. Na memoria histórica tamén participan universidades, concellos, asociacións e a Xunta ten o seu papel e xa o está a cumprir dentro dos seus ámbitos.

Escrito por

Xornalista, profesor da USC e coordinador do HdG.

Pode que che interese...