Así se facía arte na cultura tradicional coas paredes das propias casas

por Redacción · 19 Xul, 2021

Tempo de lectura: 3 min.

Aplicar unha ou dúas capas de revestimento, polo xeral morteiro de cal, sobre unha superficie como unha fachada. Despois retiraríanse as partes desexadas da capa máis superficial deixando ó descuberto zonas da capa inferior, provocando polo contraste entre as diferentes cores e textura, nunha imaxe decorativa especialmente singular

Esta é a técnica do esgrafiado, unha das técnicas de decoración tradicional máis importantes da cultura tradicional galega, que daba lugar a un resultado que chegaba á propia fachada e interior da casa: encher de arte as propias paredes das vivendas. Trátase dunha arte especialmente espallado na Galicia interior, no sur de Lugo, toda a provincia de Ourense e as comarcas interiores de Pontevedra como Tabeirós-Terra de Montes e Deza.

O esgrafiado, do italiano sgraffito é unha técnica empregada dende a antigüidade, empregada como método de decoración en culturas diversas, tanto en revestimento de muros como en cerámica, escultura ou pintura. Foi especialmente popular no Renacemento italiano, de onde pasaría á Península Ibérica. Ata onde se coñece, tería entrado en Galicia a través de Castela e Portugal.

Muralismo contemporáneo de Cestola na Cachola empregando a técnica do esgrafiado en Castro Caldelas / foto Eilavilas CC-BySA Wikimedia

Trátase de verdadeiras obras de arte e simbolismo ‘debuxadas’ nas parades. Un traballo ornamental que se usa na decoración dos muros e fachadas e no que se empregan motivos polo xeral de trazados curvos con diferentes desenvolvementos, moitos bastante máis complexos, con mesmo zoomorfos e algúns veradeiramente sorprendentes.

O libro no que nace o concepto de esgrafiado de estilo galego

O esgrafiado tradicional en Galicia é unha técnica ata o de agora moi pouco estudada, e na que ata a década de 1990 non se puxo o foco no seu verdadeiro valor. Porén é agora cando se están a desenvolver as primeiras investigacións profundas sobre o tema, tendo o seu principal referente na antropóloga Mar López Sotelo.

Así este ano 2021 supón un verdadeiro punto de inflexión para o coñecemento desta técnica. Pois o pasado día 12 de xullo presentábase o libro Esgrafiados na Ribeira Sacra e o Camiño de Santiago, desta investigadora. Nel se recollen e analizan máis de 720 pezas da arte destas zonas de Galicia.

Portada do Libro / foto COA

Trátase dunha publicación que recolle anos de traballo sobre o tema. Conta co apoio do Colexio Oficial de Arquitectura de Galicia, o instituto Campus Stellae e a Asociación para a defensa do Patrimonio Cultural Galego (Apatrigal). A publicación complétase cunha exposición temporal que se pode visitar dende o pasado luns no instituto Campus Stellae de Santiago de Compostela.

Nel a investigadora tería constatado a existencia dun estilo propio característico do patrimonio rural galego, que evolucionou da arte inciso parietal cunha clara influencia románica. O Esgrafiado úsase na decoración para o lucido e revestimento de muros e fachadas, tanto no exterior como no interior dos edificios. Trátase dunha técnica moi antiga que non estaba catalogada ata agora na arquitectura galega.