Na procura dos pastores que colonizaron as Fontes do Sil ao longo de miles de anos
O Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), a través do Instituto de Ciencias do Patrimonio (INCIPIT, Santiago de Compostela) dirixe estes días escavacións arqueolóxicas en enclaves pastoriles das Fontes do Sil, nas inmediacións da localidade da Cueta (Cabrillanes, León).
O equipo está formado por 12 especialistas baixo a coordinación científica e técnica de David González Álvarez, investigador do CSIC no INCIPIT, quen destaca que “este tipo de estudos arqueolóxicos mostran un enorme potencial, e constitúen unha iniciativa pioneira na investigación dos cumes máis elevados da Cordilleira Cantábrica”. O INCIPIT leva traballando na zona desde 2017 co obxectivo de explorar, na comarca de Babia, as pegadas que o pastoreo deixou nestas montañas desde hai milenios.
Pastores milenarios
“Polo momento, puidemos datar moitas desas construcións en diferentes momentos históricos, entre a Prehistoria recente e os nosos días. Destacan algunhas ocupacións detectadas na contorna da lagoa das Verdes, en Torre de Babia, con evidencias da presenza de pastores prehistóricos fai uns seis mil anos; así como restos de cabanas ocupadas en tempos medievais, cando Alfonso X ‘o Sabio’ favoreceu a fundación do Honrado Concejo de la Mesta de Pastores. Conforme avanzan os traballos, chama a atención a diversidade en formas, tamaños e localizacións das estruturas investigadas, aspectos que centran a análise deste equipo para comprender os cambios e continuidades nas actividades gandeiras”, explican desde o equipo.
“Durante as próximas dúas semanas realizamos escavacións arqueolóxicas en enclaves pastoriles das Fontes do Sil, nas inmediacións da localidade da Cueta (Cabrillanes, León), grazas a financiamento do CSIC e o Ministerio de Ciencia e Innovación. Esperamos recuperar datos útiles para caracterizar como cambiou o pastoreo nestes espazos, nos que aínda varios rabaños de ovellas trashumantes chegados de Estremadura aproveitan os seus ricos pastos cada verán”, avanza David González Álvarez.
Algunhas das preguntas ás que pretenden dar resposta os investigadores son desde cando os rabaños de gando aproveitan os pasteiros máis altos da Montaña Leonesa ou como variou esta actividade ao longo da historia. Tamén tentarán saber como se adaptou a gandaría aos cambios ambientais ou históricos que condicionan o seu desenvolvemento e que efectos xera o uso pastoril destes espazos na súa contorna en diferentes etapas históricas.
Estudo de estruturas
Para iso exploraron, mediante sondaxes arqueolóxicas, unhas 25 estruturas arruinadas que se recoñecían en diferentes ‘majadas’ dos pasteiros de Babia. Dalgunhas delas, non había memoria sequera sobre a súa ocupación, mentres que outras ruínas de cronoloxía case pasan desapercibidas na contorna das cabanas actualmente en uso polos últimos pastores que aproveitan estes terreos elevados.
Nesta campaña de traballo de campo, os traballos concentraranse na área de Calderones, próxima aos cumes que dan sombra ao nacemento do río Sil. Alí, o equipo do CSIC escava unha cabana que foi ocupada en época tardoantigua, fai uns mil trescentos anos. “Presérvanse os restos arruinados do seu muro perimetral, un pequeno conxunto de fragmentos cerámicos semellante a pezas recuperadas en enclaves coetáneos de Zamora, así como os restos dun fogar repleto de carbóns, cuxo #análise nos fala do aprovisionamento de combustible leñoso para quentar esa estancia”, indica. Nas proximidades desta cabana, a prospección superficial desvela trazas tenues de antigos cercados para o gando, ademais doutras cabanas.
Nos próximos días, os traballos ampliaranse con prospeccións xeofísicas, traballos de teledetección con drones, e novas sondaxes que serán escavados en estruturas non exploradas até o momento. “O que pretendemos é recompor pasaxes crave na biografía cultural destas montañas o cal nos axuda, en definitiva, a reflexionar sobre como as paisaxes de Babia foron modelados polo pastoreo ao longo da historia até dar forma, en boa medida, á súa configuración actual“, avanza David González Álvarez.
Como actividade divulgativa complementaria e dirixida ao público xeral no marco destas actuacións, o Club Deportivo de Montaña Babia organiza para o sábado, 13 de maio, unha ruta de montaña, guiada por David González Álvarez, a través do popular itinerario das Fontes do Sil, cuxo percorrido transcorre polas inmediacións dalgúns enclaves investigados polos arqueólogos en anos previos. A visita incluirá a explicación sobre o terreo dos traballos de investigación arqueolóxica actualmente en marcha na zona de Calderones. É gratuíta previa inscrición.
