Desfeita en Marín…Derruban toda unha mazá do seu casco vello
Non sería a primeira vez que paseando por unha das zonas vellas das cidades e vilas de Galicia vemos nunha vivenda histórica o xa habitual cartel de “se vende solar”. De aí a pouco tempo o único que atopamos é un edificio de vivendas de gran altura construído no medio dunha vila histórica. Por desgraza este é o día a día do patrimonio galego sen que administracións locais e autonómicas fagan nada, polo xeral, por solucionalo. Este é un problema que se agrava especialmente se temos en conta que en Galicia, tan so uns poucos cascos históricos son Ben de Interese Cultural ou teñen protección nun planeamento local.
Marín é un destes casos carentes de protección, a pesares de ser unha das vilas máis importantes de Galicia en determinados momentos da nosa historia. Pois o casco histórico desta localidade pode ter os seus días contados logo do novo acordo asinado polo concello que pode ser a sentenza de morte da súa zona vella.
Isto vese agravado logo de que o pasado martes tivera lugar un derrube sen precedentes na urbe, que supón a desaparición total dun dos sectores máis amplos do seu casco histórico. Foi a destrución dun quinteiro histórico completo de casas que polo xeral pertencían ó último terzo do século XIX e a primeira metade do XX e unha factoría de salgadura que podería ser incluso moi anterior. O derrube, que se presentaba ademais coma un feito positivo en xornais como La Voz de Galicia, facíase para liberar o terreo e doar a pedra para unha edificación historicista que se habería de construír nunha aldea do Concello de Poio.
Tratouse do derrube dun quinteiro ou mazá case completo de vivendas antigas, abandonadas no entorno da rúa Méndez Núñez de Marín. O derrube, que contaba coa autorización do concello, foi levado a diante pola empresa Construcciones Esperón S.L., quen se encargou de xeito gratuíto do derrube a cambio de poder quedar coa pedra que resultase. Xeraríase así un grupo de solares limpos que haberían de servir para construír no futuro, mantendo inalterada a propiedade do terreo. O derrube, que se foi producindo por fases, dende decembro, segundo a aceptación dos propietarios, acabaría por completarse entre este pasado martes e as próximas semanas.
Segundo recolle o xornal La Voz de Galicia, a pedra resultante constituiría uns 2.000 metros cadrados de superficie e farían falla uns 30 tráilers para transportala por completo, estando neste momento amontoada na finca. Isto da conta da importancia que tería esta parcela do centro urbano da vila, e a estocada de morte que supón para o casco histórico. Coa pedra resultante a empresa Esperón poderá “rehabilitar” sete vivendas do lugar de Riomouro Pequeno, na parroquia poiense de San Xoán e transformalas nun gran centro de turismo rural.
Mais o sorprendente do caso foi precisamente o propio Concello, seguindo a normativa de medio ambiente, quen requiriu ós propietarios das parcelas que derrubaran as estruturas en ruínas, que en aquel momento eran xa a maioría, ante o risco para os veciños. A intervención da empresa permitiu o resto. Segundo o xornal “o acordo permitirá un cambio de imaxe en pleno centro urbano de Marín e nunha aldea de Poio. Nun pacto -di literalmente o xornal- co que ademais saen gañando propietarios, construtora, veciños e Concello. E unha idea que despertou interese en outras zonas da provincia, que poderían imitala”.
Tres elementos únicos perdidos para sempre
O caso deste quinteiro de Méndez Núñez foi o último gran paso da perda do patrimonio histórico dunha vila moi castigada pola construción de vivendas en altura e por un desenvolvemento urbanístico non planificado. O seu antigo porto foi substituído por un conxunto de industrias navais e o seu centro histórico derrubado progresivamente para a construción de vivendas en altura, tanto dentro da améndoa histórica como fora. De feito o quinteiro froito da demolición atópase literalmente ás portas desta améndoa histórica cercada, constituíndo un rueiro histórico que partindo dunha porta real se adentraría na contorna da vila ata a actual casa concello. Se hasta este momento este rueiro -unha estrutura urbana de orixe medieval- fora desaparecendo, con este derrube este rueiro histórico esencial para entender a vila finará definitivamente.
Antiga fábrica de salgadura
Mais non é nin moito menos o único elemento que se perdeu co solar. Sen dúbida o máis salientable e coñecido polos veciños é a antiga fábrica de salgadura. Unha estrutura que foi unha das primeiras en ser derrubadas do solar, e que dataría de entre fináis do século XVIII e principios do século XIX. Esta fábrica foi unha das máis de 20 que se atoparían na zona, nun conxunto innumerable delas que se atoparon ó longo da comarca, da ría e das Rías Baixas, e que constituíron unha das grandes industrias da Galicia de aquel momento. Moitas delas, como esta mesma, formarían parte da historia mesma da industria galega ó transformarse co tempo de salgadura a conserveira.
Mais as salgaduras en Galicia non son elementos illados no tempo, aínda que tiveran o seu grande momento neste período, senón que formaron parte dunha rica industria ó longo de toda a historia, iniciada na época romana. E é este o terceiro elemento que desaparecerá co derrube. Pois sobre o solar do antigo rueiro está proxectado un polígono de vivendas novas e unha praza, que sen dúbida afectarán ó xacemento romano que os expertos sitúan no subsuelo do lugar. Así, que, non so se acaba con un momento recente da historia de Marín e do seu urbanismo, senón que se perderá unha parte máis que importante da historia do desenrolo da vila, que no tocante a súa historia e a conservación do seu patrimonio quedará tocada de morte para sempre.