As palilleiras de Camariñas e o papel crucial da muller na actividade económica e social da Costa da Morte
Unha tese doutoral realizada no Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC) indaga no proceso de transformación da Costa da Morte e a patrimonialización da artesanía téxtil do encaixe de Camariñas. Analízanse desde as representacións histórico-políticas da Costa da Morte e a súa xestión territorial e paisaxística ás poboacións e estratexias despregadas nas economías cotiás, prestando especial atención á transformación da industria encaixiera desde o século XVIII ata a actualidade.
“A tese céntrase nas transformacións biopolíticas que tiveron lugar na Costa da Morte e que operan sobre mulleres concretas nos procesos de patrimonialización da natureza, a economía e a tradición que están a ter lugar alí”, apunta a súa autora Guadalupe Jiménez. O traballo defínese, fundamentalmente, por introducir a crítica feminista nos estudos sobre os procesos de patrimonialización e por expor un xiro no tipo de preguntas de investigación: como se están representando ás mulleres, quen e como está a xestionar o patrimonio, como nos constrúe como suxeitos e como se distribúen as obrigacións e os beneficios no ámbito do patrimonio.
“O máis interesante que se expón desde o feminismo é a reordenación das prioridades de investigación, para pór os coidados e o mantemento no centro, así como unha repolitización da cultura e do patrimonio”, explica esta profesora de Antropoloxía da USC.
Unha palilleira de Camariñas facendo un encaixe
Análise socioeconómico da Costa da Morte
Na investigación préstase atención tamén á xestión da Costa da Morte desde a mercadotecnia territorial, as consecuencias sociais a longo prazo do desastre do Prestige, analiza o despoboamento e a emigración desde unha perspectiva feminista, as transformacións que supuxo o franquismo nas mulleres que facían artesanías téxtiles e termino centrándome nas palilleiras como un exemplo dos efectos das políticas patrimoniais e a “culturización” dunha práctica que segundo Guadalupe Jiménez é, fundamentalmente, “económica”.
“As mulleres xogaron un papel vital na conservación, mantemento e coidado da cultura, as tradicións, o popular, a vida social, a economía cotiá, etc. Estes traballos foron considerados como parte das súas obrigacións, son doazóns invisibles”, salienta. Con todo, repercutiron no ben doutras persoas ou da sociedade en xeral.
“Estes traballos de coidado están a incrementarse a medida que avanza o despoboamento, se terciariza a economía, se precarizan os traballos e á vez increméntanse os patrimonios: cada vez hai máis cousas que se consideran dignas de preservarse e de investir nelas”, engade. Para a autora, isto produce unha sobrecarga das mulleres e, a longo prazo, expón unha insostenibilidad do modelo “Nesta tese o que expoño é a necesidade de contabilizar todos estes investimentos e reclamar algún tipo de retorno”, destaca.
Seis anos de investigación
A autora, Guadalupe Jiménez Esquinas, realizou a investigación durante o últimos seis anos baixo a dirección de Cristina Sánchez Carretero, científica titular do CSIC no Instituto de Ciencias do Patrimonio (Santiago de Compostela) e Vitoria Quintero Morón, profesora na Universidade Pablo de Olavide (Sevilla).
A investigadora e profesora de Antropoloxía Guadalupe Jiménez
A tese, que se enmarca na liña de investigación que desenvolve o Incipit desde hai unha década acerca dos procesos de patrimonialización, presentouse recentemente na Universidade do País Vasco baixo o título ‘Da paisaxe ao corpo: unha crítica feminista da patrimonialización do encaixe na Costa da Morte‘ e obtivo a cualificación de sobresaliente cum laude.
Realizouse a través dun traballo de campo etnográfico de longa duración, como método de investigación propio da antropoloxía. Consta de preto de 600 páxinas e estrutúrase en oito capítulos, que producen un efecto zoom: Introdución; Marco teórico. Proposta para unha crítica patrimonial feminista; Biopolítica dunha paisaxe: a Costa da Morte; A economía política na Costa da Morte; O uso das artesanías como dispositivos biopolíticos: a gran transformación das encajeras durante o franquismo e o fraguismo; Procesos de patrimonialización do encaixe de Camariñas, Regularizacións, transformacións e microrresistencias e Conclusións.
A autora
Guadalupe Jiménez Esquinas (Córdoba, 1984) é licenciada en Antropoloxía Social e Cultural pola universidade Complutense de Madrid, Máster en Igualdade de Xénero (CSIC-UIMP) e doutora en Antropoloxía con mención internacional pola Universidade do País Vasco. En 2010 incorporouse ao Incipit para realizar a súa tese doutoral cun contrato JAE-PRE do CSIC. Realizou estancias de investigación na New York University, na Universidade de Buenos Aires e no IAPH.
As súas liñas de investigación versan sobre unha crítica feminista aplicada ao patrimonio, estudos de xénero en Galicia, análise dos procesos de patrimonialización e sobre a participación cidadá nestes procesos. Na actualidade, é profesora asociada na Universidade de Santiago de Compostela, Departamento de Filosofía e Antropoloxía Social da Facultade de Filosofía.
