O trobador Afonso Eanes do Cotón, o guerreiro da Reconquista que morreu asasinado nunha taberna
O Consello da Cultura Galega (CCG) incorporou ao Álbum de Galicia a biografía do poeta e músico medieval Afonso Eanes do Cotón, autor de numerosas cantigas de amor, de amigo e de escarnio e maldicir.
Contemporáneo dos mestres da lírica medieval compostelá, destacou “polo atrevido das súas composicións, sobre todo cargadas de sátira, erotismo e diversión“, subliña Xosé Amancio Liñares Giraut, responsable da entrada incorporada ao álbum.
Afonso Eanes do Cotón viviu desde finais do século XII ata ao redor do ano 1250 e, a pesar da pouca documentación que se conserva, son varios os autores que sinalan o seu vínculo coas terras barcalesas. “Puido formar parte dunha familia da baixa nobreza dos séculos centrais da Idade Media”, apunta Xosé Amancio Liñares na súa entrada.
Con todo, despois dun período inicial en Galicia, trasladouse aos “territorios da Península Ibérica onde se daba o chamado proceso de Reconquista dos reinos cristiáns fronte aos musulmáns”, engade. De feito, sinálase a miúdo a súa participación na reconquista de Córdoba (1236), Xaén (1246) e Sevilla (1248).
Segundo recollen nun comunicado, na traxectoria vital de Afonso Eanes, biógrafos como Xosé María Álvarez Blázquez ou Silvia Gaspar diferencian dúas etapas. A primeira alude á época en que estivo ao servizo das armas reais, inmerso nos ambientes das cortes (como a de Fernando III o Santo e Afonso X o Sabio) e ben relacionado con persoas relevantes da vida pública, artistas e soldados.
Asasinado
A segunda ten que ver cun período de degradación e pobreza, marcado pola súa afección á bebida e ao xogo. Por mor dunha liorta, “faleceu a mans do seu discípulo Pero da Ponte”, que o acoitelou “nunha taberna da Cidade Real manchega para roubarlle os seus versos”, explica Xosé Amancio Liñares. Esta circunstancia deuse “ao redor do ano 1250, aínda que hai quen a fixa con maior precisión en 1266”, apunta.
Con respecto á súa produción literaria, aparece divulgada en varioscancioneros, un feito que, segundo explica o autor da súa biografía no Álbum de Galicia, era “habitual coas composicións dos trobadores da Idade Media que cultivaron a lírica galego-portuguesa”.
Cantigas
Así, no Cancionero Portugués dá Vaticana e no Cancionero da Biblioteca Nacional de Lisboa recóllense un total de vinte e catro cantigas vinculadas ao seu nome. Ademais, “está aínda por determinar se outras dúas cantigas de amor, que forman parte do Cancionero de Ajuda(século XIII), poderían ser del”, subliña.
Xunto coas cantigas de amor, entre as súas composicións poéticas destacan as cantigas de amigo e de escarnio e maldicir. Nestas últimas, as máis numerosas da súa produción, cultivou os principais tópicos do cancionero burlesco e tratou temas como os estamentos sociais, os colegas de profesión ou a homosexualidade.
